Δημητσάνα

Ο παλαιότερος οικισμός στην καρδιά του νομού Αρκαδίας (7ος αι. μ.Χ.) στην επαρχία Γορτυνίας, χτισμένη στα 1000μ. υψόμετρο εξαπλώνεται σε δυο αντικριστούς λόφους. Το όνομα της είναι πραγματικός θρύλος τόσο για την ιστορία της, όσο και για την προσφορά της στο έθνος κατά την επανάσταση του 1821.

Βρίσκεται στη θέση της αρχαίας πόλης Τεύθιδος από την οποία διακρίνονται τμήματα τείχους καθώς και μεσαιωνικά κατάλοιπα αφού η πόλη άκμαζε μέχρι την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Η Δημητσάνα έχει κηρυχθεί διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός και αποτελεί ένα από τα ωραιότερα μέρη της Πελοποννήσου, με θέα από τον ανοικτό κάμπο της Μεγαλόπολης, το εκπληκτικό φαράγγι και την κοιλάδα του Λούσιου, έως τις χιονισμένες κορφές του Ταϋγέτου.

Από το 1764 λειτούργησε η Ιερατική Σχολή με μεγάλη προσφορά στην αφύπνιση του γένους. Ένας από τους μαθητές ήταν και ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε' του οποίου το σπίτι ανακαινίσθηκε το 1991 όπου στεγάζεται το Εκκλησιαστικό Μουσείο.

Σε όλη την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, η Δημητσάνα αποτέλεσε το σημαντικότερο κέντρο ανεφοδιασμού σε μπαρούτι. Ο Θ. Κολοκοτρώνης έγραψε γι αυτό: "Μπαρούτι είχαμε, έκαμνε η Δημητσάνα. Του μπαρουτιού την υπόθεση την είχαν πάρει απάνου τους τ'αδέλφια Σπηλιωτόπουλοι και δια να δουλεύουν το μπαρούτι επαίρναμε Δημητζανίτες στο στρατόπεδο". Η θρυλική αυτή παράδοση δεν είναι πολλά χρόνια που σταμάτησε.

Από την Δημητσάνα καταγόταν επίσης ο Παλαιών Πατρών Γερμανός του οποίου το σπίτι έχει ανακαινισθεί και είναι επισκέψιμο.
Επίσης σώζεται η οικία των Σπηλιωτόπουλων που κινούσαν 14 μπαρουτόμυλους.

Η απέναντι από τον Ξενώνα είναι Δημόσια Βιβλιοθήκη Δημητσάνας. Πρόκειται για την περίφημη και πλουσιότατη βιβλιοθήκη της Δημητσάνας που ιδρύθηκε το 1764 από τους μοναχούς Γεράσιμο Γούνα και Αγάπιο Λεονάρδο.
Κατά την Τουρκοκρατία συγκαταλεγόταν μεταξύ των τεσσάρων βιβλιοθηκών που υπήρχαν στην Ελλάδα και περιείχε 5.000 τόμους. Στεγάζεται στο όμορφο κτίριο του παλιού Δημοτικού Σχολείου (1845) στη θέση της Σχολής Δημητσάνης, απέναντι από την εκκλησία της Αγίας Κυριακής. Το κτίριο συνδυάζει στοιχεία νεοκλασικού ρυθμού και της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της ορεινής Αρκαδίας. Από το 1764 είχε μεταφερθεί σε αυτήν η βιβλιοθήκη της Μονής Φιλοσόφου και λειτούργησε σαν ιερατική σχολή. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας αποφοίτησαν πολλοί ιεράρχες από αυτήν, όπως ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄. Ένα μεγάλο μέρος της βιβλιοθήκης καταστράφηκε, όταν τα βιβλία της χρησιμοποιήθηκαν σαν χαρτί για να κατασκευασθούν φυσέκια κατά την επανάσταση του 1821.